ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 18، شماره 4، تیر 1404 ، شماره پی در پی 110

تحلیل سبک شناسی لایه ای در نمایشنامه طومار شیخ شرزین (اثر نمایشی ـ ادبی بهرام بیضایی(

صفحه (1 - 24)
یدالله طالشی (نویسنده مسئول)، زهره فدایی وشکی ، سولماز رزاق‌زاده
تاریخ دریافت مقاله : آذر 1403
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : اسفند 1403

چکیده

زمینه و هدف: سبک‌شناسی لایه ای تلفیقی از سبک‌شناسی ساختگرا و صورتگر است که در آن یک اثر در لایه های پنجگانه آوایی، واژگانی، نحوی، بلاغی و معنایی بررسی میشود که علاوه بر مطالعات زبانی به جلوه های زیبایی شناسانه و ابعاد فکری و معنایی اثر هم توجه میکند. این پژوهش منطبق بر سبک‌شناسی لایه ای در پی پاسخ به این سؤال است که چگونه با به کارگیری فنون سبک‌شناسی لایه ای در یک اثر نمایشی ـ ادبی میتوان به لایه های عمیق معناشناسی راه یافت و به ایدئولوژی نویسنده پی برد.

روش مطالعه: به همین دلیل نمایشنامه طومار شیخ ‌شرزین اثر بهرام بیضایی را انتخاب کردیم و با روش توصیفی ـ تحلیلی و با به کارگیری منابع کتابخانه ای بر مبنای سبک‌شناسی لایه ای بررسی و تحلیل کردیم.

یافته ها: علت انتخاب این موضوع برخلاف دیدگاهی که حوزه بررسی سبک‌شناسی شعر است به نثر سوق دادیم و دوم اینکه آن را در یک اثر نمایشی ـ ادبی بررسی کردیم و سوم اینکه بر خلاف سبک‌شناسی سنتی با انتخاب یک اثر نمایشی ‌میخواستیم ثابت کنیم که با پیاده کردن عناوین لایه های پنج‌گانه چگونه میتوان به ابعاد فکری، معنایی و زیباشناسانه یک اثر رسید.

نتیجه گیری: برآیند متن بیانگر این است که طومار شیخ شرزین بیضایی بهترین نمونه نثری از جهت بررسی سبک‌شناسی لایه ای هستند و با به کارگیری عناوین مربوط به سبک‌شناسی لایه ای میتوان به ابعاد فکری و معنایی اثر که در لایه های زیرین نهفته رسید و به ایدئولوژی اثر پی برد.

کلمات کلیدی
سبک‌شناسی لایه ای , طومار شیخ شرزین , لایه های پنج‌گانه , نمایشنامه.

• بیضایی، بهرام. (1385). طومار شیخ شرزین. تهران: نشر روشنگران و مطالعات زنان.
• تجلیل، جلیل. (1365). معانی و بیان. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
• ترنیان، رضا. (1398). بهرام بیضایی. زبان، هویت، قدرت. تهران: روزنه.
• داد، سیما. (1395). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: مروارید.
• شفیعی کدکنی، محمدرضا .(1391). موسیقی شعر. تهران: آگه.
• شمسیا، سیروس. (1373). کلیات سبک شناسی. تهران: فردوسی.
• صفوی، کوروش. (1373). از زبانشناسی به ادبیات. تهران: چشمه.
• عقدایی، تورج. (1381). نقش خیال. تهران: نیکان کتاب.
• غلامرضایی، محمد. (1395). سبک‌شناسی شعر پارسی از کودکی تا شاملو. تهران: جامی.
• فتوحی، محمود. (1398). سبک شناسی. نظریه ها و رویکردها و روش‌ها. تهران: سخن.
• فضیلت، محمود. (1390). زبان تصویر. علم بیان و ساختار تصویرهای ادبی. تهران: زوّار.
• قویمی، مهوش. (1378). مجموعه مقالات در نقد و معرفی بهرام بیضایی. تهران: آگاه.
• کزازی، میرجلال‌الدین. (1370). زیباشناسی سخن پارسی. بیان. تهران: مرکز.
• وحیدیان کامیار، تقی. (1379). بدیع از دیدگاه زیباشناسی. تهران: دوستان.